اختلال اسکیزوفرنی

روان‌گسیختگی یا اسکیزوفرنی یا شیزوفرنی ( Schizophrenia) یک اختلال روانی است که مشخصهٔ آن ازکارافتادگی فرایندهای فکری و پاسخگویی عاطفی ضعیف است. این بیماری در بین همهٔ بیماری‌های عمدهٔ روان‌شناختی از همه وخیم‌تر می‌باشد و معمولاً خود را به صورت توهم شنیداری، توهم‌های جنون آمیز یا عجیب و غریب، یا تکلم و تفکر آشفته نشان می‌دهد، و با اختلال در عملکرد اجتماعی یا شغلی قابل توجهی همراه است. در واقع شایع ترین نوع روان پریشی است که در صورت کم توجهی می تواند تبدیل به یک بیماری ناتوان کننده صعب العلاج با عوارض ناخوشایند و خطرناک شود.در این بیماری ها هوش و قوای شناختی به طور نسبی کمتر دچار نارسایی می گردد. اسکیزوفرنی نمونه اصلی از انواع روان پریشی می باشد. به نظر می‌رسد ژنتیک، محیط اولیه، نوروبیولوژی، و فرایندهای روانی و اجتماعی از عوامل مهم مؤثر باشند؛ ۴۰ درصد از بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی چپ دست بوده‌اند. به نظر می‌رسد برخی از مواد مخدر تفریحی و داروها باعث ایجاد یا بدتر شدن علایم می‌شوند. پژوهش حاضر بر روی نقش نوروبیولوژی متمرکز شده است، اگر چه هیچ علت ارگانیک مجزایی یافت نشد. ترکیب بسیار محتمل علائم بحث‌هایی را در مورد اینکه آیا تشخیص نشان دهندهٔ یک اختلال واحد است یا تعدادی از سندرم‌های گسسته، برانگیخته شده است. اسکیزوفرنی به معنی «ذهن گسیخته» نیست و همانند اختلال شخصیت تجزیه‌ای نمی‌باشد- که به عنوان «اختلال شخصیت چندگانه» یا «هویت پریشی» نیز شناخته می‌شود - شرایطی که اغلب در ادراک عمومی با آن اشتباه گرفته می‌شود.اسکیزوفرنی یک بیماری واحد نیست. بلکه اسکیزوفرنی به گروهی از بیماری ها با سبب شناسی، سیر و سرانجام متفاوت اطلاق می شود که به علت نشانه های مشترک بالینی تحت یک عنوان نامیده می شوند. این علایم متفاوت مربوط به اندیشه، عاطفه، ادراک و رفتار است.

روان پریشی:

روان پریشی ها در اصطلاح عامه دیوانگی و در اصطلاح عامه فقهی و حقوقی جزو انواع جنون خوانده می شوند. روان پریشی ها شامل گروهی از نابسامانی های شدید روانی هستند که مهم ترین مشخصه آنها اختلال شدید در کارکردهای روانی و قطع ارتباط با واقعیت است.

عامل ایجاد روان پریشی می تواند عضوی و یا کارکردی باشد. برای مثال ضربه و شکستگی جمجمه که به جراحت مغز منجر شود می تواند با توهم و هذیان همراه شود و باعث قطع ارتباط با واقعیت شود. اسکیزوفرنی جزو روان پریشی های کارکردی است. در روان پریشی های کارکردی، بیوشیمی مغز دچار نابهنجاری است و احتمالاً ناقل های عصبی اشکال پیدا کرده اند.

خصوصیات بیمار اسکیزوفرنیک:

بیمار اسکیزوفرنیک در آن واحد در دو جهان زندگی می کند، یکی جهان تخیلی و تصوری خویش که بر مبنای توهم ها و هذیان ها و نیازهای روان شناختی او شکل گرفته است و دیگری جهان واقعی بیرون است که برای رفع نیازهای فیزیولوژیک خود به آن احتیاج دارد. هذیان، توهم، اختلال جریان فکر، رفتارهای نابهنجار و حالات بدنی عجیب و گاهی نشانه های منفی از جمله فقدان احساس لذت، فقدان اراده، سکوت و گوشه گیری علایم این بیماری را تشکیل می دهند. گاهی بیمار خود را مورد تعقیب و آزار افراد یا سازمان هایی می پندارد (گزند) و یا ممکن است خود را یک فرد بسیار مهم، رجل سیاسی، مخترع و هنرمند تصور کند (بزرگ پنداری). گاهی صداهای توهمی به او دستورهایی می دهند که خیلی اوقات هم مجبور است از آنها اطاعت کند و در نتیجه با دستگاه قضایی درگیر می شود و گاهی صداهای چند نفر را می شنود که درباره او صحبت می کنند. خیلی اوقات گفتار بیمار نامفهوم می شود. خودکشی از عوارض ناخوشایند این بیماری است. پنجاه درصد بیماران در صورت عدم درمان مناسب اقدام به خودکشی می کنند و ده درصد آنان سرانجام در اثر خودکشی از دنیا می روند.

سن بروز بیماری:

اسکیزوفرنی اغلب از دوران نوجوانی و ابتدای جوانی شروع می شود و فرد را در باروترترین سال های زندگی مبتلا می کند. اسکیزوفرنی تحصیل، ازدواج، اشتغال و آموزش مهارت های اجتماعی را تحت تأثیر قرار می دهد. در ایران سالانه بیست هزار نوجوان و جوان به این بیماری مبتلا می شوند و هم اکنون بیش از دویست و پنجاه هزار نفر از جمعیت ایران مبتلا به این بیماری هستند. حدود یک پنجم بیماران در هر لحظه به بستری شدن در بیمارستان نیاز دارند.

علائم مشخصه اسکیزوفرنی: دو یا چند مورد زیر، که هر یک برای مدت طولانی در طول یک دوره یک‌ ماهه وجود دارند (یا کمتر، در صورتی که علائم صرفه نظر از درمان باشند).
- توهمات
- وهم و خیالات
- سخنان آشفته، که جلوه‌ای از اختلال در تفکر رسمی می‌باشد.
- رفتار به شدت آشفته (مانند نامناسب لباس پوشیدن، اغلب گریه کردن) یا رفتار جنون جوانی
- علائم منفی: تحت تأثیر کم توجهی عاطفی (فقدان یا کمبود در پاسخ عاطفی) قرار گرفتن، عجز گویایی (فقدان و یا کمبود در گفتار)، و یا نداشتن اختیار و اراده (فقدان یا کمبود انگیزه).

اگر توهم‌ها عجیب و غریب تشخیص داده شوند، یا یک صدای آمیخته با صحبت‌های بیمار همزمان با انجام گرفتن اعمال بیمار یا شنیدن دو یا چند صدا که درحال گفتگو با یکدیگر هستند

را توهم شنیداری بحساب بیاوریم، تنها علائم بالا کاربرد دارند. ملاک اختلال در سخن زمانی قابل مشاهده است که به اندازه کافی بطور قابل ملاحظه اختلال در ارتباطات شدید باشد.
اختلال در عملکرد اجتماعی یا شغلی: برای مدت قابل توجهی از زمان شروع اختلال، یک یا چند منطقه عمده از عملکرد مانند کار، روابط بین فردی، یا مراقبت از خود، به طور قابل توجهی
پایین‌تر از سطح به دست آمده قبل از شروع اختلال می‌باشند.
طول مدت قابل توجه: علائم مداوم اختلال به مدت حداقل شش ماه ماندگار می‌باشند. این دوره شش‌ماهه، باید حداقل یک ماه از علائم (و یا کمتر، در صورتی که علائم صرفه نظر از درمان باشند) را کاهش دهد.

اگر نشانه‌های اختلال برای بیش از یک ماه ولی کمتر از شش ماه نمایان شوند، تشخیص اختلال حالت اسکیزوفرین عملی می‌باشد. علائم روان پریشی که کمتر از یک ماه به طول می‌انجامند

ممکن است به عنواناختلال روانی کوتاه تشخیص داده شود، و در شرایط مختلف ممکن است به عنوان اختلال روانی غیرقابل تشخیص دسته‌بندی شود. در صورتی که نشانه‌های اختلال خلقی به

طور قابل ملاحظه‌ای نمایان شوند اسکیزوفرنی قابل تشخیص نمی‌باشد (گر چه اختلال schizoaffective قابل تشخیص است)، یا اگر نشانه‌های اختلال پیش رونده فراگیر نمایان شوند مگر این که

هذیان یا توهم برجسته نیز وجود داشته باشند، یا اگر علائم مستقیماً نتیجه فیزیولوژیکی شرایط یا موارد یک پزشک عمومی، مانند سوء استفاده از مواد مخدر یا داروها باشند، اسکیزوفرنی قابل

تشخیص نمی‌باشد.

فرد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است دچار توهم‌هایی شود (که اغلب به صورت شنیدن صداها گزارش شده است)، خیالات (اغلب عجیب و غریب یا سرکوب گرانه در طبیعت) و آشفتگی فکری و کلامی می‌باشند. مورد دوم ممکن است از از دست دادن قطار اندیشه، تا جملات نظم در معنی، تا تناقض شناخته شده به عنوان آشفته گویی در موارد حاد متغیر باشد. گوشه‌گیری اجتماعی، نامرتبی لباس و بهداشت، و از دست دادن انگیزه و قضاوت تماماً موارد عادی موجود در اسکیزوفرنی می‌باشند. اغلب الگوی قابل مشاهده‌ای از مشکل عاطفی وجود دارد، برای مثال عدم پاسخگویی به محرکات. اختلال در شناخت اجتماعی با اسکیزوفرنی مرتبط است، همچنین علائم پارانویا؛ انزوای اجتماعی به طور معمول اتفاق می‌افتد. همچنین معمولاً مشکلات در کار و حافظهٔ بلند مدت، توجه، عملکرد اجرایی، و سرعت پردازش رخ می‌دهد. در یک زیرگروه غیر معمول، فرد ممکن است تا حد زیادی ساکت باشد، در وضعیت‌های حرکتی عجیب و غریب، یا در جلوه‌های بی‌موردی از اضطراب قرار بگیرد، که همهٔ اینها نشانه‌هایی از جنون جوانی می‌باشند.

اواخر نوجوانی و اوایل دوران بلوغ، دوره‌های اوج شروع بیماری اسکیزوفرنی می‌باشند، که سال‌های بحرانی توسعهٔ اجتماعی و حرفه‌ای یک نوجوان است. در ۴۰٪ از مردان و ۲۳٪ از زنان مبتلا به اسکیزوفرنی، این مهم قبل از سن ۱۹ سالگی خود را نمایان می‌کند. برای به حداقل رساندن گستردگی اختلال مرتبط با اسکیزوفرنی، به تازگی کار بسیاری برای شناسایی و درمان مرحلهٔ علائم اولیه (قبل از شروع) بیماری به انجام رسیده است، که تا ۳۰ ماه قبل از شروع علائم قابل تشخیص است. کسانی که بیماری اسکیزوفرنی آنها در حال پیشرفت است ممکن است علائم گذرا یا خود محدودگری روانی و علائم نامعین کناره‌گیری از اجتماع، تحریک پذیری، بی‌قراری، و عدم مهارت حرکتی را در طول مرحلهٔ ابتدایی بیماری تجربه کنند.

طبقه‌بندی اشنایدری

در اوایل قرن بیستم، روانپزشک کورت اشنایدر علائم روان‌پریشی را که وی فکر می‌کرد اسکیزوفرنی از سایر اختلالات روانی مجزا می‌کند فهرست‌بندی کرد. اینها به نام «علائم درجه اول» یا علائم درجه اول اشنایدر معروفند. آنها عبارتند از: کنترل هذیان توسط نیروی خارجی، اعتقاد به این که افکار به درون ذهن شخص وارد می‌شوند یا برگرفته از ذهن شخص می‌باشند؛ اعتقاد به این که افکار شخص به افراد دیگر اشاعه می‌یابند، و شنیدن صداهای وهم‌آوری که منتقد افکار یا اعمال شخص یا آمیزشی از صداهای وهم‌آور دیگر باشند . اگر چه آنها به طور قابل توجهی به معیارهای تشخیصی کنونی کمک کرده‌اند، اما ویژگی علائم درجه اول بحث‌برانگیز می‌باشند. از بررسی مطالعات تشخیصی انجام شده بین سال‌های ۱۹۷۰ و ۲۰۰۵ درمی‌یابیم که آنها مجاز به تأیید یا رد ادعای اشنایدر نمی‌باشند، و پیشنهاد شده است که علائم درجه اول باید، تأکیدی بر بازبینی سیستم‌های شناختی آینده باشند.

علائم مثبت و منفی:

اسکیزوفرنی اغلب با واژه‌های علائم مثبت و منفی (فقدان) شرح داده می‌شود. علائم مثبت، آنهایی هستند که اکثر افراد به طور عادی تجربه نمی‌کنند، اما در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی موجود می‌باشند. آنها می‌توانند شامل هذیان، اختلال افکاری و گفتاری، و توهم لمسی، شنوایی، بصری، بویایی و چشایی باشند، و معمولاً به عنوان جلوه‌ای از جنون در نظر گرفته شوند. به طور معمول توهمات نیز مرتبط با محتوای مقولهٔ خیال می‌باشند. عموماً علائم مثبت خوب به دارو پاسخ می‌دهند. علائم منفی فقدانی از پاسخ‌های عاطفی طبیعی یا سایر فرایندهای فکری می‌باشند، و کمتر به دارو پاسخ می‌دهند. آنها معمولاً شامل یکنواختی عاطفی یا کمبود عاطفه و احساس، فقر بیان (عجز گویایی)، ناتوانی در تجربهٔ خوشی و لذت (فقدان لذت)، عدم تمایل به تشکیل روابط (بی تفاوتی اجتماعی)، و فقدان انگیزه (فقدان اراده) و همچنین در برخی از حالات، بیمار دارای پژواک کلامی (تکرار کلمات پرسشگر به خود) می‌باشد. تحقیقات نشان می‌دهد که نشانه‌های منفی نسبت به علائم مثبت بیشترین تأثیر را در کیفیت زندگی ضعیف، ناتوانی عملکردی، و بار مسئولیتی که بر دوش دیگران است دارند. اغلب افراد با علائم منفی برجسته دارای سابقهٔ ناموزونی قبل از شروع بیماری می‌باشند، و اغلب پاسخ به دارو محدود می‌باشد.

روان پریشی:

خصوصیات بیمار اسکیزوفرنیک:

سن بروز بیماری:

انواع اسکیزوفرنی
1. اسکیزوفرنی پارانوئید (Paranoid.sch )
وجود هذیان‌های نظام‌یافته و یا توهمات شنیداری وسیع، از مهمترین علایم این نوع اسکیزوفرنی می‌باشد. بیمار اسکیزوفرنی پارانوئید به هذیان‌های گزند و آسیبمبتلا است که بسیار نظام‌مند، پیچیده و شبیه به معماهای ناشناخته می‌باشد. این بیماران بسیار خودبزرگ‌بین بوده و به مکان‌ها و افراد مشهور بسیار علاقه‌مند هستند. به عنوان مثال سعی بر این دارند که دولت را برای چگونگی اداره مملکت راهنمایی کنند. به این دسته از اختلالات، هذیان عظمت گفته می‌شود. علاوه بر این ممکن است هذیان حسادت نیز در آن‌ها دیده شود. یعنی فرد اعتقاد قوی نسبت به اینکه شریک جنسی آن‌ها خیانت‌کار است، داشته باشد. این بیماران، به ندرت چهار A بلولر را از خود نشان می‌دهند.

2. اسکیزوفرنی آشفته یا سازمان‌نیافته (Disorganized.sch)
بارزترین ویژگی رفتاری در این بیماران، حماقت و گسیختگی افکار است. این نوع اسکیزوفرنی قبلا هبفرنیک خوانده می‌شد. آن‌ها بدون هیچ محرکی، خنده‌های شدید سرداده و شکلک درمی‌آورند. رفتارهای شاد ولی مضحک و نامانوس و همچنین پرحرفی‌های بی‌معنی از دیگر ویژگی‌ها می‌باشد. گاهی نیز توهمات و هذیان‌های گذرا و نامنظم ایجاد می‌شود. این بیماران اغلب نسبت به حمام کردن و تمیز کردن خود بی‌تفاوتند و گاهی ممکن است مواد دفعی بدن خود و کثافات دیگر را نیز بخورند.

3. اسکیزوفرنی کاتاتونیک (Catatonic.sch)
مهمترین ویژگی این اختلال رفتار حرکتی است که یا به شدت برانگیخته و یا کاملا منجمد و بی‌حرکت است و گاهی هم بین این دو حالت در نوسان می‌باشد. شروع این اختلال ناگهانی است. این اختلال را می‌توان به دو نوع تقسیم کرد:
الف. کاتاتونیک هیجانی (Excited.ca )
معمولا همراه با فعالیت‌های حرکتی شدید و گاهی خشونت‌آمیز است.
ب. کاتاتونیک انزواگرا (Withdran.ca)
معمولا توام با بازداری کلی، بهت‌زدگی، عدم تکلم، منفی‌گرایی، انعطاف‌پذیری مومی شکل و در برخی موارد وضعیت نباتی می‌باشد.
4. اسکیزوفرنی باقیمانده Residual.sch
ویژگی این نوع اسکیزوفرنی فقدان نشانه‌های شاخص چون هذیان، توهم، عدم انسجام و رفتار بسیار آشفته می‌باشد. شواهد موجود برای این اختلال حاکی از وجود چند نشانه
است که اگر چه نسبتا جزئی هستند ولی بسیار ناگوارند که عبارتند از:
·        انزوا یا کناره‌گیری اجتماعی مشهود
·        اختلال آشکار در انجام وظایف
·        رفتارهای عجیب
·        اختلا شدید در بهداشت و نظافت شخصی
·        ابراز هیجانی کند، سطحی و یا نامناسب
·        تفکر عجیب، افسونی یا نامانوس
·        تجربیات ادراکی غیرارادی
·        بی‌تفاوتی یا فقدان ابتکار عمل

5. اسکیزوفرنی نامتمایز یا نامشخص (Undifferentiated.sch )
این نوع اسکیزوفرنی با دیگر انواع آن متفاوت بوده و در طبقه‌بندی‌های دیگر جای نمی‌گیرد. این تشخیص برای افراد پریشانی است که شواهدی از اختلال تفکر و ناهنجاری‌های
رفتاری و عاطفی نشان می‌دهند.

سایر اسکیزوفرنی‌ها

اسکیزوفرنی‌های کودکی (Chidhood.sch )
اختلالات اسکیزوفرنیکی است که قبل از سن بلوغ در کودکان اتفاق می‌افتد. این نوع از اسکیزوفرنی معمولا در کودکانی رخ می‌دهد که در معرض خطر باشند. عواملی که این کودکان را در معرض آسیب قرار می‌دهند شامل فقر، خانواده‌های از هم پاشیده یا بچه‌های طلاق یا خانواده‌هایی که وابستگی مضاعف دارند و همچنین کودکانی که والدین یا همشیرهای آن‌ها مبتلا به اسکیزوفرنی باشند.

اسکیزوافکتیو
این بیماری مخلوطی از اختلال اسکیزوفرنی و اختلالات عاطفی می‌باشد. هنوز برای تشخیص قطعی اسکیزوفرنی کمی زود است. تحقیقات نشان می دهد بیماری اسکیزوفرنی تحت تاثیر وضعیت ژنتیک فرد به وجود می آید. اگر پدر و مادری به بیماری اسکیزوفرنی مبتلا باشند، حدود ۴۰ درصد احتمال دارد که فرزندشان به این بیماری مبتلا شود. حال اگر تنها یکی از والدین بیمار اسکیزوفرن باشد، به احتمال ۱۲ درصد فرزند او نیز به این بیماری مبتلا می شود و حتی اگر خواهر یا برادر فرد مبتلا باشند باز هم به نسبت ۱۲ درصد احتمال ابتلای او به اسکیزوفرنی وجود دارد. البته تنها عامل ژنتیک نمی تواند در بروز اسکیزوفرنی تاثیرگذار باشد، بلکه عوامل مهیاسازی نیز وجود دارد که در بروز اسکیزوفرنی نقش دارد و می تواند بیماری را شعله ور یا خاموش کند.

همانطور که گفته شد اسکیزوفرنی یک بیماری روانی مزمن و جدی می باشد. حال می خواهیم بدانیم درمان این افراد چگونه است و غیر از درمان دارویی، برای این افراد
چه کاری می توان انجام داد.

موضوعات روانشناسی